डाइलेमा अफ ह्यूमानिटी ९म्इज्० फोरमको तेश्रो अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन दक्षिण अफ्रिका, जोहानेशबर्गको कन्स्टिच्यूचनल हिलमा पाँच दिन १४ देखि १८ अक्टोबरसम्म भब्यताका साथ चलेर सम्पन्न भयो । साम्राज्यवादलाई परास्त गर्न र समाजवाद निर्माण गर्न तात्कालिक समस्याहरूको सामना गर्दै समाजको रूपान्तरण र क्रान्तिकारी परिवर्तनको लागि यसलाई एक व्यापक विश्व प्रक्रिया मानिएको छ । यस साझा मञ्चले विश्वका राष्ट्रहरू र खाशगरी श्रमजीवि जनताका समस्या हल गर्नका लागि पुँजीवाद विरोधी, साम्राज्यवाद विरोधी समाजवादको आधार तयार गर्नका लागि लडिरहेका सबै शक्ति, समूह र ब्यक्ति समेत सँगसँगै मिलेर जनसंगठन, न्याय, ऐक्यबद्धता र समानतामा साझा आशालाई पुनर्जीवित गर्न प्रयत्न गर्दछ । आज मानवजातिले सामना गरिरहेका मुख्य समस्याहरू के–के हुन् ? पुँजीवादका प्रमुख संकटहरू के–के हुन् ? अमेरिकी साम्राज्यवादले विश्वका सामाजिक, राजनीतिक, आर्थिक र सांस्कृतिक द्वन्द्वमा कस्तो भूमिका खेल्छरु बर्तमानका यी नै मुख्य प्रश्नहरू हुन् जसले संसारभरका वामपन्थी कार्यकर्ताहरू, संगठनहरू र बुद्धिजीविहरूले सामना गरेका छन् जसले विगत केही शताब्दीहरूमा पुँजीवादको निरन्तर विकास भइरहेको प्रणालीलाई बुझ्न, व्याख्या गर्न र आलोचना गर्न खोजेका छन् । तर पुँजीवाद र साम्राज्यवादको पर्दाफास र भत्र्सना गरेर मात्र पुग्दैन । हामीले अन्य प्रश्नहरू सोध्नुपर्छ र जवाफ पाउनु पर्छ र दिनुपर्छ, जस्तै हामी कसरी पुँजीवादमाथि विजय प्राप्त गर्न सक्छौं ? पुँजीवादी भविष्य कस्तो देखिन्छरु यी बर्तमान विश्वका मूलभूत प्रश्नहरू हुन् ।

डाइलेमा अफ ह्यूमानिटी फोरम यी प्रश्नहरूलाई सम्बोधन गर्ने ठाउँ हो, बहस गर्ने ठाउँ हो र समाजवाद निर्माणको लागि वास्तविक प्रस्तावहरूको विस्तार गर्ने ठाउँ हो (संसारका मानिसहरूको भविष्यको सुनिश्चत (ग्यारेन्टी) गर्ने एक मात्र सम्भव र व्यावहारिक तरीका हो । यो प्रक्रिया समाजवाद निर्माणका आधारहरू तयार गर्नका लागि जनसङ्घर्ष र ठोस पहलकद्मीमा केन्द्रित भएको हुँदा हामी अन्तर्राष्ट्रिय जनगठबन्धन (आईपीए) का रूपमा लडाकु, अधिकारकर्मी, बुद्धिजीवि, कलाकारलगायत हाम्रो समाजका विविध क्षेत्रलाई एकताबद्ध गर्दै हामीलाई आवश्यक पर्ने र चाहेका उत्तर र कार्यहरू सामूहिक रूपमा निर्माण गर्ने कोसिस गरिरहेका छौं ।

पुँजीवादमाथि विजय प्राप्त गर्न हामीले राजनीतिक, सांगठनिक, सांस्कृतिक, सामाजिक र आर्थिक रूपमा सामना गर्नुपर्ने केही महत्वपूर्ण र प्रमुख चुनौतीहरू के–के हुन् ? पुँजीवादलाई परास्त गर्न र समाजवाद निर्माण गर्न कस्ता अनुभव र परियोजनाहरू विकास भइरहेका छन् ? समाजवाद निर्माणको प्रक्रियाबारे हामीले सिकेका केही महत्वपूर्ण र प्रमुख पाठहरू के–के हुन् ? यी केही यस्ता अत्यावश्यक र महत्वपूर्ण प्रश्नहरू हुन् जसले हामीलाई स्थानीय, राष्ट्रिय, क्षेत्रीय र अन्तर्राष्ट्रिय बहस, सांस्कृतिक उत्पादन र सम्मेलनहरूले यस प्रक्रियामा मार्गदर्शन गर्दछन् ।

सन् २०२३ को अक्टोबर १४ देखि १८ सम्म दक्षिण अफ्रिकाको जोहानेसबर्गमा तेस्रो अन्तर्राष्ट्रिय यो डाइलेमा अफ ह्यूमानिटी विश्व फोरमको सम्मेलन सम्पन्न भएको छ । यस अक्टेबर १४ देखि १८ सम्म पाँच दिनको दौडानमा, संसारभरका राजनीतिक नेता, कार्यकर्ता र बुद्धिजीविहरू यी प्रमुख प्रश्नहरूमा बहसलाई गहन बनाउन र सहमति निर्माण गर्न भेला भए । त्यसले प्रतिबिम्ब गरेका साझा कार्यको लागि साझा मञ्चको नेतृत्व पनि ग¥यो । मुख्य बहसहरू अनलाइनमा प्रवाहित गरियो पनि ता कि विश्वभरका प्रगतिशील व्यक्तिहरूले समेत यस महत्वपूर्ण प्रक्रियामा संलग्न हुन सकून् । यी व्यापक प्रश्नहरूलाई स्थानीय स्तरमा सम्बोधन गर्न र अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलनलाई सूचित गर्न अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलनको तयारीका लागि क्षेत्रीय र महाद्वीपीय सम्मेलनहरू पनि हुने यसको साझा प्रकृया छ ।

डाइलेमा अफ ह्यूमानिटीको इतिहास

साम्राज्यवाद विरोधी खासगरी श्रमजीवि बर्गका प्रतिनिधिहरूले अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा सामना गर्नुपरेका चुनौतीहरूबारे छलफल गर्न र पुँजीवादमाथि विजय प्राप्त गर्न ठोस प्रस्तावहरू विकास गर्न जनप्रिय आन्दोलन र संगठनहरू, पार्टीहरू र बुद्धिजीविहरूबीचको बैठकको रूपमा डाइलेमा अफ ह्यूमानिटीको प्रक्रिया शुरू भएको हो । यस मञ्चले सामूहिक प्रतिबिम्बनको लागि एक ठाउँ विकास पनि गर्दैछ जसले समन्वय, विस्तार र संयुक्त कार्यहरू अगाडि बढाउन सक्छ । यस तरीकाले, डाइलेमा अफ ह्यूमानिटी प्रकृया केवल एउटा गतिविधिभन्दा बढी छ, यो राजनीतिक एकता र समाजवादतर्फको साझा दृष्टिकोणलाई मजबुत बनाउने उद्देश्यका साथ निरन्तर यसको निर्माणमा संवादको थलोकारूपमा बिकसित हुँदैछ ।

यस प्रसंगमा भूमिहीन ग्रामीण श्रमिक आन्दोलन (एमएसटी) ले ब्राजिलमा दुईटा मुख्य सम्मेलनहरू आयोजना गरिसकेको छ जुन अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा डाइलेमा अफ ह्यूमानिटीको सम्बोधन गर्ने पहिलो सम्मेलन थियो । पहिलो सम्मेलन सन् २००४ मा ब्राजिलको रियो दे जेनेरियोमा भएको थियो, जसको नाम डाइलेमा अफ ह्यूमिनटी फोरम अर्थात् ‘मानवताका दुविधाहरू, सभ्यताहरू सेमिनारमा संवादहरू’ थियो । सन् २०१५ मा ब्राजिलको साओ पाउलोमा आयोजित यो डाइलेमा अफ ह्यूमानिटीकको दोस्रो सम्मेलन, विश्वभरका जनप्रिय आन्दोलन र राजनीतिक संगठनहरूले उठाएका साझा रणनीतिहरू परिभाषित गर्ने अन्तर्राष्ट्रिय ढाँचाको रूपमा परिकल्पना गरिएको थियो । ठोस विकल्प र समाधानका साथ डाइलेमा अफ ह्यूमानिटीले सामना गर्ने जनआन्दोलन र राजनीतिक सङ्गठनहरूको नेतृत्वमा प्रक्रियाको रूपमा, पुँजीवाद र साम्राज्यवादमाथि विजय प्राप्त गर्ने सङ्घर्षमा विश्वका जनताहरूको नेतृत्वमा लोकप्रिय र वैकल्पिक परियोजनाको आवश्यकता पर्दछ भन्ने विश्वासका आधारमा डाइलेमा अफ ह्यूमानिटी अगाडि बढ्दैछ ।

केन्द्रीय विषयवस्तु

मानवता विकास प्रक्रियाको दुविधाको बहसलाई मार्गदर्शन गर्ने मुख्य विषयहरू निरन्तर निर्माण गरिनुपर्दछ भन्ने यसको मान्यता छ जहाँ स्थानीय, राष्ट्रिय र क्षेत्रीय वास्तविकताहरू पुँजीवादको संकटको विश्लेषणमा सान्दर्भिक छन् र प्रत्येक क्षेत्रमा यसको विजय, साथै प्रस्तावहरू, राजनीतिक र सांस्कृतिक रूपमा व्यक्त गरिन्छ । यसका साथै यसले अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा एकीकृत दिशामा अघि बढ्नुपर्छ भन्ने मान्यतामा पनि जोड दिँदै आएको छ । यस अर्थमा, यसले पुँजीवादलाई परास्त गर्न निर्माण गरिएको कुनै पनि परियोजनाको निर्माणमा आधारभूत धाराहरूको प्रतिनिधित्व गर्ने चार केन्द्रीय विषयहरू बढी हाइलाइट गर्दछ ।

साम्राज्यवादको विरोध र राष्ट्रिय सार्वभौमिकता

साम्राज्यवाद, पुँजीवाद र यसका संकटहरू मानवता र प्रकृतिविरुद्ध आक्रामक रूपमा अघि बढिरहेका बेला यसले विश्वका जनताको सार्वभौमिकता र आत्मनिर्णयका लागि उनीहरूको आफ्नै नियति निर्माण गर्न संघर्ष गर्नैपर्छ भन्ने ठोस मान्यता राख्दछ ।

श्रमिक वर्गको संगठन

समाजको निरन्तर रूपान्तरणले हामीलाई हाम्रो वर्गको नयाँ अभिव्यक्तिका लागि स्थायी रूपमा नयाँ संगठनात्मक प्रस्तावहरू विकसित र विस्तृत गर्न बाध्य पार्छ, किनकि संगठित श्रमिक वर्ग बिना कुनै पनि मोर्चामा अगाडि बढ्न असम्भव छ भन्ने यसको दोश्रो प्रष्ट मान्यता छ ।

लोकप्रिय लोकतन्त्र

लोकतन्त्रविरोधी, फासीवादी र अधिनायकवादी शक्तिहरूको पश्चगमनको सामना गर्न हामीले बुर्जुवा प्रजातन्त्रको सीमाभन्दा बाहिर गएर न्याय र स्वतन्त्रताका प्राथमिकताहरू खोज्ने लोकप्रिय र सहभागितामूलक लोकतन्त्रको वैकल्पिक मोडेलको विस्तार गर्नैपर्छ पर्दछ भन्ने यसको तेश्रो ठोस मान्यता छ ।

समाजवादको निर्माणमा विविधता

प्रत्येक देशले आफ्नो श्रमिक वर्गको संगठन र यसको वास्तविकताबाट सुरु गरेर शक्ति निर्माण गर्न र साँचो सामाजिक रूपान्तरण र पुँजीवादमाथि विजय प्राप्त गर्न आवश्यक बाटो निर्माण गर्नुका साथै समाजको क्षीतिज ब्यापक तुल्याउने यथार्थ कायम राख्नुपर्छ भन्ने यसको अर्को महत्वपूर्ण मान्यता छ ।

अनुप्रस्थ अक्षहरू

विश्वब्यापी वर्गीय लैङ्गिक र जातीय असमानताका साथै कला र संस्कृतिका मुद्दाहरूका सम्बोधन गर्नुपर्ने सबै विषयहरू यसमा समावेश छन् । आईपीए अर्थात् इण्टरनेशनल पिपुल्स एलायन्स (जनसंगठन, सामाजिक आन्दोलन, राजनीतिक दल र ट्रेड युनियनहरू अन्तर्राष्ट्रियरूपमा एकाकार गराउने एउटा महत्वपूर्ण प्रक्रिया हो जसले साम्राज्यवाद विरोधी, पुँजीवाद विरोधी, प्रकृतिको रक्षा, महिला समस्यालगायतका महत्वपूर्ण र गम्भीर साझा समस्या लिएर जनताबीच ऐक्यबद्धता र एकता निर्माण गर्दछ । अनि सामूहिक कार्यको माध्यमबाट साझा आधार फेला पार्दै र विकसित गर्दै विचारको संघर्षको लागि परिचालन, राजनीतिक प्रशिक्षण, सामाजिक अनुसन्धान र सञ्चार माध्यमहरूको समेत सञ्चालन गर्दछ । नेपाल समेत सक्रियरूपमा सहभागी रहेको जाहानेशबर्गमा सम्पन्न ५ दिने यो विश्व सम्मेलनले निम्न लिखित महत्वपूर्ण र ४ सामयिक प्रस्ताव पारित गरेको छ स्

१. दक्षिण अफ्रिकाको जोहानेशबर्गमा यही अक्टोबर १४–१८ मा सम्पन्न ‘डाइलेमा अफ ह्यूमानिटको’ तेश्रो अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलनले पेलेस्टिनको गाजा क्षेत्रमा रहेको अस्पतालमा बम हमला गरी इजरायलले मच्चाएको क्रूर एबं नृशंस मानब हत्याको तीब्र निन्दा र घोर भत्र्सना गरेको छ । सम्मेलनले विश्वका सम्पूर्ण न्यायप्रेमी, प्रगतिशील, वामपन्थी तथा क्रान्तिकारी शक्तिसँग पेलेस्टिनी जनताको सार्बभौमिक अखण्डता र स्वाधीन राज्यको पक्षमा दृढतापूर्बक खडा हुन र इजरायले जबर्जस्ती कब्जा गरेको पेलेस्टिनी भूमि फिर्ता गराउन सशक्त भूमिका खेलोस् भन्ने बिशेष आग्रह गरेको छ । निर्दोष र निहत्था जनताको हत्या जस्तो घोर अमानबीय कार्य रोक्न र पेलेस्टिनी जनताको पक्षमा जनमत सिर्जना गर्न विभिन्न कार्यक्रम गर्न पनि बिशेष जोड दिएको छ ।

२. भारतको मोदी शासनले प्रगतिशील र जनवादी सञ्चार माध्यमहरुमाथि जथाभावी आक्रमण गरेर जनताको आवाज दबाउने निन्दनीय काम गरिरहेको उल्लेख गर्दै सम्मेलननले भारतमा न्यूजक्लिकमा कार्यरत सञ्चाकर्मीरुको खानतलासी लिने, धरपकड गर्ने र जेल हाल्ने जुन दमनकारी कार्य गरिरहेको छ त्यसका बिरुद्ध जोहनेशबर्ग ‘ह्यूमानिटी सम्मेलन’ले तीब्र निन्दा र भत्र्सना गर्दै पक्राउ परिएका, लेखक, कलाकार, सञ्चारकर्मी र सामाजिक सक्रियतावादीहरुलगायत सबै परिवर्तनका लागि विकल्प खोजीरहेका मानिसहरुमाथिको धरपकड रोक्न, पक्राउ परेकाहरु सबैलाई तत्काल रिहा गर भन्ने पनि सम्मेलनले निर्णय लिएको छ ।

३. यो विश्व सम्मेलनले क्यूवामाथि छ दशकदेखिको अमेरिकी नाकाबान्दीको तीब्र निन्दा र भत्र्सना गर्दै त्यो क्रूर र अमानबीय नाकाबान्दी तुरुन्त रोक स्वाधीन राष्ट्रहरुमाथिक यास्ता अमानबीय क्रूरता बन्द गर भन्ने जोडदार आवाज उठाएको छ ।

४. यो विश्व सम्मेलनले विश्वमा विभिन्न किसिमले शोषण गरिरहेको विश्व साम्राज्यवाद र यसका सहयात्रीहरुले मानबताका बिरुद्ध राजनीतिक, आर्थिक, सामाजिक तथा साँस्कृतिक सबै मोर्चामा जुन हमला बोलिरहेकाक छन् र प्रकृति र मानबताकै बिरुद्ध अपराध गरिहेका छन् त्यसको बिरुद्ध खडा हुन र अब केवल वैज्ञानिक समाजवाद मात्र भबिष्यको बिकल्पन हुन सक्छ भन्ने कुरा यावत बस्तुगत कुराले प्रष्ट पारेको महत्वपूर्ण निष्कर्ष निकालेको छ ।

सम्मेलनमा एशिया, अफ्रिका, दक्षिण अमेरिका, यूरोप र अष्ट्रलियालगायतका विभिन्न देशका कम्युनिष्ट पार्टीका प्रतिनिधिहरु, वामपन्थी शक्तिहरु, प्रगतिशील तह र तप्काका जन समुदायकाक प्रतिनिधिहरु समेत गरी करीब पाँच सय प्रतिनिधि तथा पर्यबेक्षकहरु सक्रिय सहभागी रहेका थिए ।